“Şifasız hastalık yoktur; irade eksikliğinden başka 

Değersiz bitki yoktur; tanınmamasından başka“ 

İbn-i Sina 

 

TANIMI 

Fitoterapi; Bitkilerle tedavi demektir.Geleneksel bitkisel tıbbi ürünler ve bitkisel ilaçlarla yapılan bir tıbbi tedavi yöntemidir. 

Fitoterapi; asla bir alternatif tedavi yöntemi değildir.Bilmsel kanıtlara bu konuda yapılan araştırmalara ve klinik çalışmalara dayanan en temel tedavi yöntemlerinden biridir. 

TARİHÇESİ 

Tıbbi bitkilerin tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.İnsanoğlu geçmiş zamanlarda içgüdüsel,hayvan davranışlarını gözlemleyerek ve deneme yanılma yoluyla bitkileri kullanma yolunu seçmiştir.İlerleyen zamanlarda çeşitli bitkileri, hastalıkların tedavisinde kullanmaya başlamıştır.Bunun sonucu olarak Fitoterapi, yani en geniş anlamda “bitkilerle yapılan tedavi “ ortaya çıkmştır. Nesilden nesile aktarılan bu bilgiler etnobotanik dediğimiz halk tababetini oluşturmuştur. 

Bugün dünyada 7000 ‘den fazla madde ilaç olarak kullanılmaktadır. Bunlardan 400 ‘ü bitki kökenlidir.400 bitkisel ilaçtan 120 tanesi etnobotanik araştırmalar sonucu belirlenmiştir. 

Bitkisel tedavi ile ilgili Mısır papirüsleri gibi eski yazıtlarda, Hippocrates, Diascorides ve İbn-i Sina gibi ünlü hekimlerin kitaplarında bilgiler vardır. 

Örneğin; İbn-i Sina “El kanun fit tıbb“ kitabında sağaltıcı bitkilerin tanıtımı ve kullanılışına geniş yer vermiştir. 

Görüldüğü üzere son derece köklü geçmişi olan geleneksel bitkisel tedavi anlayışı günümüzde daha da gelişerek yerini “modern rasyonel fitoterapi“ ye bırakmıştır.Artık istenilen etken maddenin ve bu maddenin yoğunluğunun en fazla olduğu bitki türlerinin kültürü yapılarak daha etkili tedaviler yapmak mümkün hale gelmiştir. Fakat bu durum bazı riskleri de beraberinde getirmiştir. Sağlık personeli olmayan kişilerin uygulaması faydadan çok zarar getirecektir. Onun için bitkisel tedavinin fitoterapi alanında uzman hekimlerce yapılması büyük önem arz etmektedir. 

TÜRKİYE’DE FİTOTERAPİ 

Türkiye florası tıbbi ve aromatik bitkiler bakımından çok zengindir.Anadolu bir çok kültür bitkisinin gen merkezidir.Ülkemizde 12000 civarında tohumlu bitki bulunmaktadır. Bunların 3700 tanesi sadece bizim ülkemizde bulunur. Yani endemik bitkilerdir.500 tane tıbbi bitkimiz var.

 

Bitki çeşitliliği ve tıbbi bitki zenginliğimize rağmen maalesef fitoterapi ülkemizde hak ettiği yeri bulamamıştır.Avrupa’da en sık kullanılan tamamlayıcı tıp yöntemi fitoterapi iken biz bu konuda çok gerilerdeyiz. 

FİTOTERAPİ’DE KULLANILAN BİTKİ KISIMLARI VE PREPARATLARI 

Tıbbi bir bitkinin tedavi amacıyla kullanılan ;yaprak, çiçek, kök, kabuk ve meyve gibi kısımları; bu kısımlarından hazırlanan özütler (sulu veye alkollü) veya bu kısımlarının ektraksiyon, distilasyon, sıkma, fraksiyonlama,saflaştırma,yoğunlaştırma veya fermentasyon gibi işlemlere tabi tutulmasıyla fitoterapide kullandığımız ürünler ve preparatlar ortaya çıkmış olur. 

Bunlar; 

Parçalanmış veya toz edilmiş bitkisel droglar 

Tentürler 

Ekstreler 

Uçucu yağlar 

Sıkılarak elde edilen usareler 

İşlenmiş salgı ürünleridir. 

Kimyasal ilaç yapımında kullanılan bir çok bitki olmasına rağmen yukarıdaki fitoterapide kullanılan bitkisel ürün ve preparatların etkileri tamamıyla farklıdır. 

Her bitkide fotosentez sonucu meydana gelen yüzlerce bileşen bulunmaktadır.Bu bitkiler arasında proteinler, karbonhidratlar,lipitler gibi primer metabolitler besleyici özellikleri ile sağlığımızı desteklerken ;eterli uçucu yağlar(esanslar), alkaloitler, tanenler gibi sekonder metabolitler olarak adlandırılan bileşenler ise tedavide kullandığımız kısmı oluşturmaktadır. 

BİTKİSEL TEDAVİNİN ÜSTÜNLÜĞÜ 

Biyoaktif etken maddeler içeren bitkilerin ya da bu bitki özlerinin kullanılması esasına dayanan fitoterapinin, bitkilerden elde edilen ilaçlarla yapılan tedaviden farkı; bitkinin içerdiği tek bir etken maddenin değil, bitki özündeki tüm biyokimyasal içeriğin kullanılmasıdır. 

Bu fark , bitkisel tedavilerin kimyasal ilaçlara göre çok daha az yan etkiye sahip olmasının da temel nedenidir.Buna rağmen bitkisel tedaviler hiçbir yan etkisi olmayan yöntemler değildir.Onun için fitoterapi alanında uzman hekimler tarafından yapılmalıdır.